door Peter Boel
 
De partijen van veteraan-houwdegen Ton van der Heijden van BSG zijn altijd een avontuur. Uit de nogal magere shortlist van de zesde KNSB-ronde kwamen als de twee toppers Van der Heijden-Lemmers en Fridman-Vrolijk uit de bus. Het niet geheel correcte maar wel romantische schaak van Van der Heijden kreeg van juryleden Hans Ree en Herman Grooten de voorkeur boven de mooie strategische prestatie van grootmeester Fridman. Van der Heijden krijgt de New In Chess Schoonheidsprijs: het boek The Shereshevsky Method.
 
Deze partij, uit de wedstrijd BSG-Voerendaal, noemt Grooten “een meeslepend duel tussen twee spelers die er duidelijk zin in hadden. Hoewel de partij verre van foutloos is, heb ik me kostelijk vermaakt.” Jeroen Bosch sprak bij de voorselectie van een ‘straatgevecht’.
 
Van der Heijden – Lemmers
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.Dc2 dxc4 5.e4 Lg4
Doorgaans dekt zwart de pluspion met 5…b5.
6.Pbd2 e6 7.Lxc4 Le7 8.Ld3 Lh5 9.0–0 Pbd7 10.b3 Lg6 11.Lb2 0–0 12.Pe5!?
Pakt ruimte, maar wat doen de witte lopers nog na 12…Pxe5 13.dxe5 ? Lemmers gaat er echter niet op in.
12…c5 13.Pxg6 hxg6 14.d5!? exd5 15.e5 Pg4 16.Tae1 Dc7 17.Pf3 Tac8

 
18.Lxg6!?
Een uiterst speculatief offer. Correct? Mogelijk niet, maar wel lastig te bestrijden.
Het was mogelijk om het iets ‘rustiger’ aan te pakken met 18.h3 c4 (18…Ph6 19.e6!) 19.bxc4 dxc4 20.Lxg6! (Grooten). De hangende stukken veroorzaken een krankzinnige slagwisseling na 20…c3 21.e6 (21.Lh7+ Kh8 22.La1 Pgxe5 23.Pxe5 Pxe5 24.Te3 Lf6 25.Txc3 Pf3+ 26.Txf3 Dxc2 27.Lxc2 Txc2 is ook grappig: na 28.Lxf6 gxf6 29.Ta3 staat wit wat beter in het eindspel) 21…fxe6 22.Dxc3 Dxc3 23.Lxc3 Txc3 24.Txe6 Tfxf3! 25.Txe7 (25.gxf3 Pf8 26.Tfe1 Lf6 is zeker niet slecht voor zwart) 25…Tf6 26.hxg4 Txg6 27.Txd7 Tc2 met een remise-achtig eindspel.
18…fxg6 19.Dxg6 Txf3
Lemmers schakelt maar meteen een potentieel gevaarlijke witte aanvaller uit. “Het bevalt de Limburgse IM kennelijk niet dat de tegenstander hem met open vizier bestrijdt,” opperde Grooten. De computer prefereert 19…Ph6 20.e6 Pf6. Nu kan op 21.Pg5 Phg4 22.g3 d4 volgen, en op 23.Pf7 heeft zwart 23…Ld6 gevolgd door een heel wat gunstiger kwaliteitsoffer op f7.
20.gxf3 Ph6 21.De6+
21.e6! Pf6 (21…d4!?) 22.Lc1! was erg irritant geweest.
21…Kf8 22.Dxd5
Ree suggereerde hier het wat moeilijker te doorgronden 22.Dh3 d4 23.Lc1. Hierna valt wit aan met de bekende Carlsen-switch Kh1 en Tg1 en het is inderdaad moeilijk voor zwart om daartegen iets zinnigs te verzinnen.
22…Dc6 23.Dd3 De6 24.De4 Tc6 25.Kh1 Kf7 26.Tg1 Pf5 27.Tg4 Pf8 28.Teg1 g6 29.Tf4!?
Na zwarts kwaliteitsoffer heeft wit een drukstelling behouden, maar het is niet eenvoudig om verder te komen.
29…Ke8 30.Td1 Tc7 31.Tg4 Kf7 32.Td5?! Td7
Nu de druk over de g-lijn weg is kon zwart consolideren met 32…Dc6 en …Pe6.
33.Td3 Txd3 34.Dxd3 Dc6 35.De4 Dd7 36.Tg1?! Dd2

 
Wellicht in tijdnood heeft wit de zwarte dame op d2 toegelaten (Grooten vond 36…b5! ook sterk). Tijd voor drastische maatregelen:
37.e6+!? Pxe6 38.Txg6!? Kxg6?
Het is lastig te zien aan het bord, maar zwart kon de gelederen gesloten houden met 38…Peg7! 39.Txg7+ (39.Lxg7? Kxg6 40.De6+ (40.Le5 Dxf2–+) 40…Kxg7 41.Dxf5 Dxf2 en zwart wint) 39…Pxg7 40.Lxg7 Dc1+ 41.Kg2 Dg5+ 42.Kh1 Dxg7. Wit krijgt ook pion b7 nog, dus wellicht kan hij dit remise houden.
39.Dxe6+ Kg5 40.Dg8+?
Veertigste zet! Twee zetten later doet wit het wel goed.
40…Kh6?
Lemmers mist een remisekans met 40…Kh5 41.Dh7+ (41.Df7+ Kg5) 41…Ph6!? (41…Kg5=) 42.Dxe7 Dxb2 43.De8+ Kg5 (43…Kh4 44.De7+ Kh5 45.De8+) 44.f4+! Kxf4 45.De3+ Kg4 46.Dxh6 Dxf2 en dit alles moet op een gegeven moment in eeuwig schaak eindigen.
41.De6+ Kg5

 
42.h4+! Pxh4
Niet 42…Kxh4?? 43.Dxf5, waarna de matdreiging op g4 beslist: 43…Dg5 44.Dh7+ Dh5 45.Dxe7+ enz.
43.Dxe7+ Kh5 44.Df7+ Pg6 45.Lf6 b5 46.Dh7+ Dh6 47.Dd7 Dc1+ 48.Kg2

Een lokkertje.
48…Pf4+??
Verliest onmiddellijk, maar 48…Df4 is ook triest na 49.Dh7+ Dh6 50.Df7, bijvoorbeeld 50…Dd2 51.Le7! en nu wil wit de dames wel ruilen op h6 omdat hij een pion wint: 51…c4 52.bxc4 bxc4 53.Df5+ Kh6 54.Lf8+ Pxf8 55.Dxf8+ Kg6 56.Dg8+ enz.
49.Kh2 Kg6
Nu had wit op 49…Pg6 50.Dh3+.
50.Dg7+ Kf5 51.Dg5+
51.Df7! won direct.
51…Ke6 52.Le5?!
Nog steeds goed genoeg voor de winst.
52…De1 53.Lxf4 Dxf2+ 54.Dg2 Dh4+ 55.Dh3+ 1–0
 
Dan de nummer twee van deze ronde, uit Pathena Rotterdam-HMC Calder. “Een vlekkeloze technische prestatie” volgens Grooten, en “een schoolvoorbeeld van iemand in de tang nemen”. “Zwart moet het gevoel hebben gehad dat hij door een hogere macht werd weggeschoven”, aldus Ree.
 
Fridman – Vrolijk
1.Pf3 Pf6 2.c4 b6 3.d3 Lb7 4.e4 d6 5.Pc3 g6 6.g3 Lg7 7.Lg2 0–0 8.0–0 c5 9.h3 Pc6 10.Le3 e6 11.Tc1 d5 12.exd5 exd5 13.d4 cxd4 14.Pxd4 Pa5

 
Fridman komt nu met een opmerkelijk plan om het zwarte damepaard op een zijspoor te houden:
15.b3!? dxc4 16.b4! Lxg2 17.Kxg2 Pb7
Het paard op b7 herinnerde Ree, nee, niet aan Het Paard van Ree, maar aan de partij Kasparov-Shirov, Horgen 1994.
18.Df3 Pd6
Ook hier wordt het paard niet gelukkig. De Duits/Letse GM voert de druk op met simpele zetten.
19.Tfd1 Dc8 20.Lg5
Nu komt het f6-paard ook nog in de problemen, want het mag niet wijken vanwege 21.Le7.
20…Pf5
Zwart moet de pion teruggeven en houdt een kreupel eindspel over.
21.Pxf5 Dxf5 22.Dxf5 gxf5 23.Lxf6 Lxf6 24.Pd5 Kg7 25.Txc4

En dat is aan Fridman wel toevertrouwd. De loper op f6 is ronduit zwak en ook pion f5 leeft niet lang meer.
25…Tfd8 26.Tf4 Le7
Of 26…Kg6 27.g4.
27.Tdd4 Lf6 28.Td3 Le7
De vraag is hoe wit verder komt als zwart gaat staan met 28…Td6 29.Txf5 Tad8. Welnu, wit kan zijn koning naar e2 brengen en dan zijn paard terugspelen naar f4 of (na een voorbereidend b4-b5 en eventueel a2-a4) naar b4. Maar Fridman kennende zou deze waarschijnlijk eerst rustig al zijn pionnen laten oprukken en wachten tot zwart het niet meer uithield en een van zijn torens wegspeelde.
29.Txf5 Td7 30.Te3 Lf8 31.Te4 Kh8 32.Pf6 Td6 33.Tg4 Le7 34.Pe4 Te6 35.Txf7 Tg8 36.Tgf4
En moedeloos staakte Liam de strijd.
 
In de volgende partij, ook uit Rotterdam-HMC, introduceert Nederlands jeugdkampioen Robby Kevlishvili een aardig motief dat Geert van der Stricht net zo lang plaagt tot hij eraan bezwijkt. Niet genoeg verweer voor een prijs, vonden de juryleden. En had Van der Stricht nu wel elke keer die wending gezien…?
 
Kevlishvili – Van der Stricht
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Le3 e5 7.Pf3 Le7 8.Lc4 0–0 9.0–0 Pc6 10.De2 Pa5 11.Lb3 Pxb3 12.axb3 Dc7 13.Lg5 Le6 14.Tfd1 Tac8

 
15.Pe1
Een origineel idee, eenmaal eerder gespeeld in een obscure partij in Georgië. Wit richt zijn tweede paard met ijzeren consequentie op d5.
15…Pe8 16.Lxe7 Dxe7 17.Pd3 Pf6 18.Pb4 Dc7 19.Td2 Dc5 20.Pd3 Db6 21.h3 g6 22.Tad1 Tfd8 23.Pa4 Dc7 24.De3 Tb8
24…b5 had zwart wat meer speelruimte gegeven.
25.Pc3 Te8 26.Df3 Kg7 27.Pb4! Dc5
Geeft een pion, maar na 27…Td8 is er al 28.Dxf6+! met een vork op d5.

28.Txd6!
Met dezelfde pointe.
28…a5 29.Pba2!?
Opnieuw uiterst consequent! Ook afdoende was 29.Pbd5 Dxd6 30.Pxf6 met uiteindelijk een gezonde pluspion.
29…b5 30.b4!
Als zwart nu tweemaal slaat werkt dezelfde grap weer.
30…Dc7

 
31.Dxf6+
Maar nu ook! Zwart gaf op. Na 31…Kxf6 32.Pd5+ Kg5 33.Pxc7 Lxa2 34.Pxe8 blijft hij een kwaliteit achter.
 
Nummer vier, uit de wedstrijd Groninger Combinatie-LSG IntelliMagic, was eigenlijk alleen maar een aardige truc, die in eerste instantie ook niet werd gespot.
 
Hoeksema – Pijpers
1.Pf3 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.d4 0–0 6.Le2 e5 7.0–0 Pc6 8.Le3 Pg4 9.Lg5 f6 10.Lc1 f5 11.Lg5 De8 12.dxe5 Pgxe5 13.exf5 Lxf5 14.Dd2

 
14…Kh8
Nieuw, maar best logisch natuurlijk. Rond de millenniumwisseling werd hier eenmaal 14…Le6 en eenmaal 14…Df7 gespeeld.
15.Tae1 Dd7!?
Veel Koningsindiërs spelen in zo’n situatie automatisch de dame naar f7. Pijpers doet daar iets langer over.
16.Pxe5 Pxe5 17.Td1 Tae8 18.Le3 b6 19.Tfe1 Lg4 20.h3?!
20.f3!? Nu krijgt zwart initiatief.
20…Lxe2 21.Dxe2 Df7 22.Td4 Pc6 23.Tdd1 Pa5 24.Td5?!
De ‘Koningsindische’ zwakte van c4 speelt wit wel erg parten in deze partij.
24…Pc6!?
Hij ziet het nog niet. Nu had Hoeksema de schade beperkt kunnen houden met 25.Dd2!, met dekking van Pc3 waardoor wit eindelijk c4 met b2-b3 kan dekken. Op 25…Pe7 kan dan nog net 26.Td4! Lxd4 27.Lxd4+ Kg8 28.Pe4 en wit wint de kwaliteit terug (Ree).
25.Tdd1 Pa5 26.Td5

 
Net als prijswinnaar Ton van der Heijden mag Pijpers op herhaling. En ook hij ziet het de tweede keer wel!
26…Pxc4! 27.Dxc4 Txe3! 28.fxe3 Df2+ 29.Kh2 Dxe1 30.Dxc7 Tf1
En opgegeven. Wit moet zwaar materiaal geven om mat te voorkomen.