Door Peter Boel
 
 
De winnaar van de New In Chess Schoonheidsprijs in de slotronde van dit seizoen werd Otto Wilgenhof van ASV, dat zich mede door deze zege nipt handhaafde in de eerste klasse A. Wilgenhof ontvangt het (toepasselijke?!) boek Attacking Chess for Club Players van jurylid Herman Grooten, het door New In Chess uitgegeven boek dat over een paar weken van de persen komt rollen. Verder hebben we aan het eind van dit seizoen een paar mooie momenten, met name van de Foreest-broertjes, en een enorm spektakel tussen Koen Leenhouts en Ilja Zaragatski dat door de laatste werd ingediend en uitgebreid geanalyseerd.
Het andere jurylid Hans Ree, die in de slotpartij van vorig seizoen de dadendrang van Wilgenhof ook heeft gevoeld, schreef over de zege van de Dierenaar op Tjark Vos: “Krachtig gespeeld. Het offer is geheel correct (…). Ik geloof dat het ook een bijdrage aan de theorie van deze variant is, want dat 15…Pg4 gevolgd door Pxf2 heb ik niet in mijn database kunnen vinden.”
Grooten noemt het concept van Wilgenhof “vrij geniaal en ik vind ook dat hij de partij goed afspeelt.” Zoals commentator en teamgenoot Tom Bus hieronder schrijft bevat de partij op zet 25 een klein foutje, maar beide juryleden vonden dat dat nauwelijks een smet te noemen was, omdat de winst er niet mee in gevaar kwam.
Vos – Wilgenhof
(commentaar Tom Bus)
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pd2 Pf6 4.e5 Pfd7 5.c3 c5 6.Ld3 Pc6 7.Pe2 cxd4 8.cxd4 f6 9.exf6 Pxf6 10.0-0 Ld6 11.Pf3 Dc7 12.Pc3
Vos gaat voor Karpov’s geliefde voortzetting.
Een ander idee is 12.h3 0-0 13.Le3 Ld7 14.Te1 Pb4 (minder sterk is 14…Le8 15.Pg5 Lf7 16.Tc1 Kh8 17.a3 Lg8+=, Navara-Michiels, Wijk aan Zee 2015) 15.Lb1 a6 16.a3 Pc6 17.Ld3 Tac8 18.Tc1 Db8+= Adams-Harika, Douglas 2015.
Tiviakov zweert bij 12.Lg5 en haalt daar goede resultaten mee: 12…0-0 13.Tc1 h6 14.Ld2 Ld7 (14…Pe4?! 15.Le3 Ld7+= Tiviakov-Medina, Jakarta 2015) 15.Pg3 Db6 16.Lc3 Lf4 17.Ta1 Le8 18.De2 Lf7= Tiviakov-E.Berg, Caldas da Rainha 2014.
12…a6 13.Ld2
Karpov gaat verder met het actieve 13.Lg5 0-0 14.Lh4 Ph5! (minder sterk is 14…Lf4 15.Te1 Kh8 16.Lg3 en de zwarte batterij was geneutraliseerd in Karpov-Chen De, Hannover 1983; een andere optie is 14…Ld7 15.Te1 Tae8 16.Tc1 Db8 17.Lb1 Kh8 18.a3 Lf4 19.Tc2 Pg4 20.h3! Ph6 met een minimaal voordeel voor wit in Karpov-Ostos, La Valetta 1980) 15.Te1 g6 16.Tc1 Dg7 (dit verdedigingssysteem van Kortsjnoi is zeer populair geworden) 17.Lf1 (of 17.Lb1 Ld7 18.Lg3 Pxg3 19.hxg3 g5! en zwart won in de aanval in Kudrin-Kortsjnoi, Beer-Sheva 1984) 17…Ld7 18.Lg5 h6 19.Le3 Tf7 (aangewezen was 19…b5) en in de partij Karpov-Mestel, London 1984 miste de oud-wereldkampioen het sterke 20.Pa4!+=.
13…0-0 14.Tc1 g6
De normaalzet is hier 14…Ld7. Bijvoorbeeld: 15.Te1 Tae8 (15…Pg4?! 16.Lxh7+! Weaving-Scott, Coventry 2015) 16.Pa4 Lc8?! en zwart stond beter in Shankland-Michiels, Wijk aan Zee 2015.
15.Te1?
Deze natuurlijke zet is een grote fout. Sterker is 15.Pa4 Tb8+=, Hammer-Tikkanen, Stockholm 2015.

15…Pg4!
Minder sterk was 15…Dg7? 16.Pa4 Ld7 en wit stond prima in Delaney-Rice, Birmingham 2016.
16.h3 Lh2+ 17.Kf1

17…Pxf2!!
De pointe van de zwarte aanval. Deze zet heeft Otto van te voren zien aankomen.
18.Kxf2 Dg3+ 19.Kf1 e5
Stukken erbij!
20.Le4
Ingenieus gevonden, maar niet voldoende om de zwarte aanval te stoppen.
20…Lxh3!
Het tweede stukoffer dient om de witte vesting geheel te vernietigen.
21.Lxd5+
“Ein geschwollener darf alles fressen.”
21…Kh8 22.De2 Pxd4
Zeer sterk is ook 22…e4.
23.Df2

23…Pxf3
De afwikkeling is ook zeer fraai om te zien.
24.Dxg3 Lxg3 25.gxh3
Hardnekkiger was 25.Lxf3 Txf3+ 26.Kg1 Td3-+.
25…Pxd2+?
De enige smet op deze partij. Sneller wint 25…Pxe1+ 26.Ke2 Pg2!.
26.Ke2 Tf2+ 27.Ke3?!
Of 27.Kd3 e4+ 28.Ke3 Lh4 29.Ted1 Taf8-+.
27…Th2 28.Th1 Lf4+ 29.Kd3 Tf2 30.Tce1 Td8 31.Te2 Tf3+ 32.Kc2 Txc3+
En deze slagwisseling bezegelt het lot van Vos definitief.
33.bxc3 Txd5 34.Td1 Kg7 0-1
Een enerverende partij.
 
Herman Grooten zag nog een frappante gelijkenis met het volgende partijtje:
Pappenheim-Dgebuadze, Duitsland 2001
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pd2 Pf6 4.e5 Pfd7 5.Ld3 c5 6.c3 Pc6 7.Pe2 cxd4 8.cxd4 f6 9.exf6 Pxf6 10.O-O Ld6 11.Pf3 Dc7 12.Pc3 a6 13.Lg5 O-O 14.Tc1 Ld7 15.Te1

15…Pg4 16.h3 Lh2+ 17.Kf1 Pxf2 18.Dd2 Pxd3 19.Dxd3 Dg3 20.Ld2 Txf3+ 21.gxf3 Tf8 22. Te3 Pb4 0-1
“Misschien had Wilgenhof dit voorbeeld in zijn achterhoofd”, oppert Grooten. Otto kennende, weten wij vrijwel zeker van niet!
 
En dan het spektakelstuk van Koen Leenhouts en Ilja Zaragatski. We laten snel de zwartspeler aan het woord – hij diende een uitgebreid verhaal in waarin alles verteld wordt.
Leenhouts – Zaragatski
(commentaar Ilja Zaragatski, vertaling Peter Boel)
“Ik offerde eerst een stuk en toen de dame – toegegeven, dit was mijn laatste kans om mijn tegenstander, die een enorm gevaarlijke aanval had, voor problemen te stellen. En het lukte me om remise te maken met een dame minder, terwijl mijn koning in een matnet was verstrikt en mijn stukken totaal niet samenwerkten – maar ik had drie pionnen die dreigden te promoveren! Zoals de computer al snel aangeeft had wit meerdere winstvarianten na het dameoffer, maar dat was zeker niet makkelijk te zien. Mijn tegenstander had genoeg tijd, maar hij kon niet alle geheimen van deze krankzinnige stelling ontsluieren. Bij de analyse van de partij bekeken mijn tegenstander, de toeschouwers en ikzelf met geweldig veel plezier alle mooie wendingen en ideeën voor beide kanten na het offer. Dus hoewel de engine blijft zeggen dat wit gewonnen stond denk ik dat de partij een kandidaat kan zijn voor een schoonheidsprijs. Niet omdat zwart zo briljant speelde, maar omdat de partij de rijkdom, de complexiteit en de schoonheid van het schaken laat zien, en een goede stimulans kan zijn voor een anti-materialistische houding bij het schaken.
Het idee van het dameoffer ontstond bij 27…Pb3 en daarbij hoorde de tussenzet 29…Dc2+ (het idee was om de f1-h3 diagonaal te sluiten, waardoor de dame niet terug kon om de toren te helpen bij het stoppen van de vrijpionnen). En in de slotstelling wordt Txc1 altijd beantwoord met een andere aardige tussenzet met de dame: …Db2!+. Wat het nog spannender maakte was dat de wedstrijd volkomen gelijk op ging, dus het resultaat van deze partij was beslissend voor de wedstrijd (die eindigde in 5-5). Een vol punt hier of daar zou zelfs invloed kunnen hebben op het kampioenschap en degradatie. En mijn tegenstander had (al weet ik dat niet helemaal zeker) ook nog een GM-norm kunnen scoren, als hij erin was geslaagd om zich een weg door de tacticsche jungle te banen aan het eind van de partij, en te winnen!
1.d4 Pf6 2.Pf3 c5 3.d5 g6 4.g3 b5 5.a4 b4
5…Lb7 is een typische alternatieve reactie: 6.axb5 Pxd5 (6…Lxd5 7.Lg5! en wit krijgt een klein voordeel door het vernielen van de zwarte structuur) en zwart staat OK. Hij kan zijn koningsvleugel ontwikkelen, e4 controleren door het paard terug te brengen naar f6, en op de damevleugel velden pakken voor zijn stukken met …a7-a6. Daarna heeft hij de betere structuur (minder pionnen-eilandjes, meer controle in het centrum).
6.Lg2 d6 7.0-0 Lg7 8.Te1
Een goede beslissing. Koen geeft zwart geen aanknopingspunten op de damevleugel en pakt gewoon meer ruimte in het centrum.
8.c4 bxc3 geeft zwart goed spel – het maakt niet uit hoe wit terugneemt.
8…0-0 9.e4

9…Lg4
Een tweesnijdende beslissing. Ik besloot om het gevaarlijke loperpaar op te geven in ruil voor meer controle op de zwarte velden en in het centrum. Ik vond dat het zwarte huis teveel inwoners had, en besloot dus om een van de lichte stukken te ruilen, waarmee zwart tegelijkertijd het doorzetten van de typische witte centrumopstoot e4-e5 hindert voor de komende plusminus 10 zetten. Als het zwart lukt om de dames en de zwartveldige lopers te ruilen, heeft hij een positioneel voordeel.
Simpel 9…Pbd7 en de loper op a6 zetten – eventueel met inlassing van …a7-a5 – was zeker ook mogelijk: 10.Pbd2 La6 (10…a5).
10.h3 Lxf3 11.Dxf3
Het nadeel van deze ruil is dat wit de vrije hand krijgt om zijn stukken te ontwikkelen en een aanval in het centrum en op de koningsvleugel voor te bereiden.
11…Pbd7 12.Pd2

Verstandig. Koen blijft afzien van c2-c4, wat zwart alleen maar de zwarte velden zou geven, en lijnen waarlangs hij activiteit kan ontwikkelen.
12…a5N
De eerste nieuwe zet. Zwart wil zijn paard op b6 zetten zonder dat het weggejaagd kan worden met a4-a5. Daarna zou het witte paard een trotse plek kunnen innemen op het ideale veld c4, en zwart zou spijt krijgen dat hij de witveldige loper heeft afgeruild.
13.De2
Zwart hoeft 13.Pc4 Pb6 14.Pxb6 Dxb6 15.e5 niet te vrezen: 15…dxe5 (15…Pd7 16.e6 fxe6 17.Dg4 Ld4! met tegenkansen) 16.Txe5 Ta7 gevolgd door …Pe8-d6(-f5-d4) of Td8, Tad7 is comfortabel voor zwart vanwege de continue druk die hij uitoefent op de witte damevleugelpionnen.
13…Pb6 14.f4

Een kritiek moment. Wit wil zijn paard op f3 zetten en dan doorgaan met ruimte winnen in het centrum en op de koningsvleugel. Zwart moet hier tegenspel zien te creëren. Ik wilde …c5-c4 spelen en mijn paard naar c5 brengen, om mijn druk op de damevleugel te versterken, maar ik wilde mijn paard op f6 nog niet terugtrekken. Dat zou de zwarte druk op d5 verlichten, waardoor in sommige varianten e4-e5 makkelijker door te zetten is.
14…Dc7 15.Pf3 c4 16.Kh2
Omdat nu 17.Le3 en 18.Pd4 dreigt (met de koning op g1 faalt dit op …Pxe4 en …Pxd5), moet de diagonaal van de g7-loper worden geopend.
16…Pfd7 17.h4
Consequent. Nu zwart zijn paard van de koningsvleugel heeft gehaald, probeert Koen meteen te profiteren van het feit dat zwart daar minder velden controleert.
17…Pc5 18.h5
Wit moet zijn damevleugel opgeven en alles op de koningsvleugel zetten.
18…Pbxa4 19.e5
19…Pxb2 was een te sterke dreiging. Maar in de post-mortem vroegen we ons af wie het eerste komt na 19.f5!?, waarna het helemaal uit de hand loopt, bijvoorbeeld 19…Pxb2 20.e5 (or 20.f6 Lxf6 21.e5 Pbd3) 20…Pbd3! 21.cxd3 Pxd3.
19…Pb6 20.e6 f5

In de voorgaande zetten heeft zwart een pion gewonnen, terwijl wit enige tijd heeft gewonnen voor zijn aanval. Ik was blij dat ik de c1-loper uit de aanval kon houden, maar de e6-pion is wel een doorn in het zwarte vlees.
21.Pg5?!
Ik verwachtte eerder dat het paard naar h4 zou gaan: 21.hxg6 hxg6 22.Ph4 c3 23.b3 a4 24.Pxg6 Tf6 25.Dh5 axb3 26.Txa8+ Pxa8 27.cxb3 Pxb3, en wie weet wie er eerst komt?… (waarschijnlijk wit).
21…a4
21…c3 22.b3 a4 was dwingender, en waarschijnlijk gewoon beter voor zwart.
22.hxg6 hxg6 23.Lf3
23.g4 ziet er gevaarlijker uit.
23…a3?
Maar dit is veel te nonchalant. De tijd begon een woordje mee te spreken, maar na de correcte profylactische zet
23…Lf6!, met de bedoeling verder te gaan met …Kg7 en (zonodig) …Th8, had zwart beter gestaan.
24.Dg2!

Nu staat wit duidelijk gewonnen – normaal gesproken is zijn mataanval niet te stuiten. Normaal gesproken.
24…axb2
24…Tf6 25.bxa3 zag er hopeloos uit.
25.Dh3 Tf6 26.Txa8+ Pxa8 27.Le3
Psychologisch begrijpelijk, maar waarschijnlijk was 27.Lxb2 eenvoudiger. Na 27…c3 28.Lc1 heeft zwart grote problemen – hij moet de manoeuvre Le3-d4 zien te verhinderen.
27…Pb3
Wat anders?
28.cxb3 cxb3 29.Ld4

Wat nu? De kwaliteit op f6 maakt niet uit; de toren is een cruciale verdediger – zonder hem zou de zwarte koning geen schijn van kans hebben om te overleven.
29…Dc2+
Lokt de loper naar g2, waar hij verhindert dat de witte dame naar f1 gaat.
30.Lg2 Dc3
Ho nou – wat?
31.Lxc3 bxc3

Okee, dat is gebeurd. 30…Dc3 ‘verdedigde’ de zwarte toren. We malen niet om de dame, de toren was gewoon veel belangrijker. Dus nu staat zwart gewoon een volle dame achter, zijn paard op a8 leidt een kwijnend bestaan en de jacht op zijn koning is nog steeds in volle gang. Aan de andere kant – hoe gaat wit die drie potentiële dames stoppen?
32.Dh7+
32.Lf3 c2 33.Df1 Tf8 34.Dh3 Tf6 is duidelijk remise :); na 32.Tb1 c2 33.Txb2 c1D 34.Txb3 Dc8 staat het materieel gelijk, maar na bijvoorbeeld 35.g4 is de witte aanval nog steeds dodelijk; 32.Te3 lijkt niet veel op te leveren: 32…c2 (32…b1D 33.Txc3 Dc2 lijkt ook te werken voor zwart. Op het eerste gezicht. Maar de computer maalt daar niet om, en vindt dat wit nog steeds gewonnen staat na 34.Tc6) 33.Txb3 b1D en hier is het wit die in de problemen zit; 32.Le4? c2! 33.Lxc2 (33.Df1? fxe4 34.Pxe4 Tf5 is geen pretje voor wit) 33…bxc2 34.Df1 Tf8 35.Dh3 Tf6=.
32…Kf8 33.Pf3
33.Pf7!! was een link idee: 33…c2 34.Ph6! (met de dreiging 35.Dg8#) 34…Ke8 (34…Lxh6 35.Dh8#) 35.Dxg7 c1D 36.Pf7 en wit geeft mat.
33…c2

34.Ph4?
En hiermee geeft wit de winst weg.
34.Pe5!! was verplicht :) 34…dxe5 (34…c1D 35.Pd7+ Ke8 36.Dxg7 en er is geen ontsnapping mogelijk voor de zwarte koning) 35.d6! (35.fxe5 Txe6! – het is essentieel dat zwart de witte e-pion niet mee laat doen aan de aanval door op f6 te nemen: 36.dxe6 b1D 37.Dxg6 Kg8 38.Df7+ Kh8 39.Dxe7!! Dxe1 40.Dh4+ Kg8 41.e7 Kf7 42.Ld5+ Ke8 43.Lc6+ en wit blijft aan het roer) 35…Txe6 (35…c1D 36.dxe7+ Kxe7 37.Dxg7+ Kxe6 38.Txe5+ Kd6 39.De7#; 35…exd6 36.e7++-) 36.Ld5!+- en wit is op tijd.
34…b1D 35.Pxg6+ Txg6 36.Dxg6 Kg8 37.Lh3 c1D

38.De8+ Kh7 39.Dh5+ Kg8 40.Df7+ Kh8 41.Dh5+
Zowel 41.Txc1 Db2+! als 41.Lxf5 Dxf5 is gewoon remise.
41…Kg8 ½-½
Op de een of andere manier kon niemand geloven wat hier gebeurd was. Waarschijnlijk moet je soms gewoon afscheid nemen van een dame om er twee terug te krijgen, voor een gelukkig leven.”
 
En dit was nog niet alles in die dolle laatste ronde. De 15-jarige Lucas van Foreest scoorde zijn eerste GM-norm via een klinkende zege op een gelouterde IM. Ree noemde wits 26e en 29e zet “aardig, maar te voor de hand liggend” voor de schoonheidsprijs.
Lucas van Foreest – Cardon

De zwarte stelling is aan onaangename druk onderhevig, en wit manoeuvreert nu handig richting aanval:
19.Dd2! a4 20.Dh6 Db6
Wat anders? Misschien 20…T5d7 zodat het paard naar d5 kan, maar het blijft moeilijk.
21.Dh4 Ph5 22.g4 Pg7 23.Dh6
Dit is al heel sterk, maar nog beter was 23.Pg5! h5 24.Pe4.
23…Txe5
Relatief het minst erge was hier 23…Pe8 24.Pg5 Pf6 25.Lxf6 Dxf6 26.Dxh7+ Kf8.
24.Pxe5 Pe6 25.Td3! Le7?

26.Pxf7! Kxf7 27.Dxh7+ Ke8
27…Pg7 28.Txe7+ Kxe7 29.Dxg7+ Kd6 30.Txd4+ en wit kan proberen alles af te ruilen.
28.Dxg6+ Kd7

29.Txd4+!
Opgegeven. Na 29…Dxd4 30.Dxe6+ Kc7 31.Dxe7+ komt tenslotte bijvoorbeeld 32.c3.
 
Bij Lucas’ grote broer ging het ook al zo hard.
Jorden van Foreest – Groffen

Groffen heeft een scherpe variant die hij vaker heeft gespeeld niet goed aangepakt.
20…Lc6 21.Te7+ Kf8 22.e6!
Een mataanval op 1 tempo.
22…Le8 23.Ta7 Dd6 24.Pf6! 1-0

Niet de enige winst, maar toch wel zeer aantrekkelijk. Ook het mat na 24…Dxe6 25.Db4+ is oogstrelend.
 
GM Erik van den Doel versloeg Ali Bitalzadeh met zeer agressief spel. “Een goede partij”, schrijft Ree, “maar ik kon geen buitengewoon mooie momenten ontdekken.”
Van den Doel – Bitalzadeh
1.e4 g6 2.d4 Lg7 3.Pc3 d6 4.Le3 a6 5.h4
Tiger’s Modern wordt keihard aangepakt door Van den Doel.
5…h6 6.Dd2 b5 7.f4 Pf6 8.e5 Pg4 9.h5!?

Consequent en rechtlijnig!
9…g5!?
Redelijk veilig lijkt 9…dxe5 10.fxe5 g5.
10.fxg5 dxe5 11.gxh6 Lf8!?
11…Lxh6 12.Lxh6 Txh6 was speelbaar. Tegen zo’n h-pion kijk je niet graag aan – maar nu zijn het er twee.
12.dxe5 Pc6 13.Dxd8+ Kxd8 14.Td1+ Ld7

15.e6!
Een desperado-pion. Wit heeft net de tijd om de zwarte stelling te verzieken.
15…Pxe3
15…fxe6 en 16…Lxh6 lijkt wat taaier. Nu gaat het erg hard.
16.Txd7+ Kc8 17.Pd5!
Van den Doel houdt het tempo hoog.
17…Pxd5 18.Txd5 fxe6 19.Tc5
Nog een voordeel van 15.e6: de g-pion is nu ook een vrijpion.
19…Pb8
Na 19…Pd4 20.g4 komt het paard helemaal niet waar het wezen moet: op de koningsvleugel om de twee moordende vrijpionnen te stoppen.
20.g4 Lxh6 21.g5 Lg7 22.Lg2 Ld4 23.Lxa8 Lxc5 24.Pf3 Pd7 25.Ke2 Ld6 26.Th4
“Das ganze voran!”, schreef Nimzowitsch in zulke gevallen.
26…Pe5 27.g6 Kd7 28.Le4 Pxf3 29.Lxf3 Le5

30.h6
Wit hoeft er niet eens bij na te denken.
30…Lxb2 31.g7 1-0
 
De volgende partij werd eerst gekenmerkt door langdurig gemanoeuvreer, maar in de finale gaat het ineens heel snel. Ree: “De ‘offers’ Txf5 en De7 aan het eind zijn aardig, maar niet verrassend.”
Vandenbussche – Henrichs

Zwart heeft twee zwakke pionnen: op a4 en f7. Dus:
39.Pc3 Pe7 40.Pxa4! Pf5 41.Pc5 Le7?
Solider was 41…Dc6 gevolgd door …Le7 en …b7-b6, met mogelijk op den duur wat spel voor de pion.
42.Pxb7 Db5
Het eindspel na 42…Db8 43.Pd6 Lxd6 44.exd6 Dxd6 45.Dxd6 is hopeloos. Zwart wil de witte b-pion hebben, maar daarmee dwaalt de dame af.
43.Pd6 Lxd6 44.exd6 Dxb2 45.Lb4 Td8 46.De5+ Kh7

De zwarte dame staat nu volledig buitenspel, en dat stelt wit in staat het elegant uit te maken:
47.Txf5! gxf5 48.Df6 Td7 49.De7!
Zwart is volslagen hulpeloos.
49…Txe7 50.dxe7 Dxd4 51.e8D De4+ 52.Kg1 1-0